نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

• فاطمه جعفرپور ¹
• محمدعلی مظاهری تهرانی ²
• سعید قنبری ¹
• جلیل فتح آبادی ³

¹ دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

² گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

³ هیئت علمی گروه روانشناسی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی داشگاه شهید بهشتی تهران

چکیده

کیفیت رابطه معلم-دانش‌آموز تأثیرات معناداری بر نتایج تحصیلی و غیرتحصیلی دانش‌آموزان دارد. به همین دلیل، برنامه‌های متنوعی با هدف بهبود این روابط توسعه یافته‌اند. در پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی این برنامه‌ها و شناسایی تعدیل‌گرهای مؤثر بر آن‌ها، از روش فراتحلیل استفاده گردید. براساس رویکرد پریزما و پس از تعیین معیارهای ورود و خروج، 24 پژوهش واجد شرایط همراه با 55 اندازه اثر با استفاده از CMA3 تحلیل شدند. اندازه اثر کلی این برنامه‌ها با مدل اثرات تصادفی 246/0 محاسبه شد که نشان‌دهنده اثربخشی اندک تا متوسط برنامه‌های موجود و مسیر دشوار توسعه برنامه‌های تاثیرگذار بود. نتایج تحلیل‌ تعدیل‌گرها نشان داد که جنسیت، ماهیت برنامه (فردی یا گروهی) و نوع طراحی پژوهش (تصادفی یا شبه‌آزمایشی) تأثیر معناداری بر اثربخشی نداشتند. ولی برنامه‌های اجراشده در مقطع ابتدایی اثربخشی بیشتری نسبت به پیش‌دبستان داشته و کمبود این برنامه‌ها برای مقاطع بالاتر از ابتدایی قابل توجه بود. نتایج این پژوهش نشان داد که بیشتر برنامه‌ها در فرهنگ‌های فردگرای غربی طراحی شده‌اند و تاکنون هیچ برنامه‌ای در ایران توسعه نیافته است. یافته‌های این پژوهش نشان‌دهنده یک خلا جدی پژوهشی در سطح بین‌المللی در زمینه طراحی برنامه‌های با اثربخشی بالاتر از متوسط و منطبق با نیازهای تحولی دانش‌آموزان، به‌ویژه برای مقاطع بالاتر از ابتدایی است. همچنین ضرورت طراحی برنامه‌هایی با اثربخشی بالا و متناسب با فرهنگ ایران و تطبیق آن‌ها با نیازهای تحولی دانش‌آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی آشکار شد. یافته‌های این پژوهش برای سیاست‌گذاران آموزشی، پژوهشگران و معلمان به‌منظور دستیابی به نتایج گسترده‌تر ناشی از بهبود کیفیت این رابطه قابل استفاده است.

کلیدواژه‌ها

• اثربخشی برنامه
• ‌‌تحلیل تعدیل‌گرها
• رابطه معلم-دانش‌آموز
• فراتحلیل

موضوعات

• روانشناسی تربیتی

عنوان مقاله [English]

Meta-Analysis of the Effectiveness of Developed Programs to Improve the Quality of Teacher-Student Relationship

نویسندگان [English]

• Fateme Jafarpoor ¹
• Mohammad Ali Mazaheri Tehrani ²
• Saeed Ghanbari ¹
• Jalil Fathabadi ³

¹ Faculty of Education & Psychology, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

² Faculty of Education & Psychology, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

³ Faculty of Education & Psychology, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Introduction
The quality of the teacher-student relationship is pivotal in influencing academic and non-academic student outcomes. Recognizing its significance, numerous programs have been designed and implemented globally to enhance this relationship. This meta-analysis aims to evaluate the effectiveness of these programs and identify critical moderators that influence their success.

Method
A meta-analytic approach was employed, adhering to the PRISMA guidelines to ensure a systematic and comprehensive review. Programs were selected based on stringent inclusion and exclusion criteria from national and international electronic databases. The screening process yielded 24 eligible studies, contributing 55 effect sizes. The data were analyzed using CMA3, and a random effects model was applied to determine the overall effect size.

Results
The overall effect size was 0.246, calculated using a random effects model. This moderate effect size indicates a meaningful, yet relatively limited, change in the quality of teacher-student relationships. The moderator analysis did not find significant effects of factors such as gender, the nature of the program (individual or group), or the study design (randomized controlled trial or quasi-experimental). However, programs implemented in elementary schools showed higher effectiveness compared to those in preschool settings. A notable finding was the scarcity of programs targeting middle and high school students, highlighting a gap in the literature.

Discussion
The findings showed that current theoretical frameworks like attachment theory may not fully address the diverse needs of students across different cultures and developmental stages, pointing to the need for further refinement. Notably, the analysis found that while elementary school programs are more effective, there is a significant lack of programs designed for middle and high school levels, highlighting a global challenge in addressing teacher-student relationships beyond early education. While other countries may lack programs for middle and high schools, Iran has a critical gap in implementing programs, even at the preschool and elementary levels. Moreover, the existing programs, primarily developed in Western contexts, can only be directly applied to Iranian schools with proper cultural adaptation. This underscores the importance of designing culturally relevant programs or modifying existing ones to align with Iran's unique cultural, social, and educational needs. Developing tailored programs could bridge this gap and improve educational outcomes across various developmental stages. The findings of this study are significant for researchers, policymakers, and teachers, offering insights to enhance teacher-student relationships and improve educational programs.

کلیدواژه‌ها [English]

• Effectiveness of Program
• Moderator Analysis
• Teacher-Student Relationship
• Meta-Analysis