نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

• غلامرضا حاجی زاده ¹
• حسن ملکی ²
• علیرضا صادقی ³
• حمید پارسانیا ⁴

¹ دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی درسی، دانشگاه علامه طباطبایی تهران، ایران.

² استاد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

³ دانشیار، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

⁴ دانشیار، دانشگاه تهران، ایران.

چکیده

هدف پژوهش واکاوی عناصر برنامه درسی تربیت عقلانی بر اساس تفسیر ترتیبی قرآن کریم (تسنیم) اثر استاد عبدالله جوادی آملی است. در این راستا براساس فلسفه حاکم بر نظام تعلیم و تربیت و تعاریف عناصر برنامه‌ی‌درسی، هفت عنصر هدف، محتوا، فعالیت‌های‌یادگیری، معلم، متربی، محیط و ارزشیابی به عنوان مؤلفه‌های اساسی در برنامه‌ریزی درسی انتخاب شدند. سپس آیات دارای کلیدواژه مرتبط با عقل احصا و با کمک تفسیر ترتیبی تسنیم با روش تحلیل مضمون مورد بررسی و43 مضمون استخراج شد. سپس با روش استنتاجی به شیوه ضرورت عقلی ویژگی عناصر برنامه درسی طبقه‌بندی شد. نتایج پژوهش براساس تعاریف عناصر برنامه‌ی درسی حاکی از آن است که مهم‌ترین ویژگی عنصر هدف در برنامه درسی تربیت عقلانی قرب الی الله، دینداری و خوف عقلی از خدا داشتن است. مهم‌ترین ویژگی عنصر محتوا عبارت است از: توحیدمحوری، گستره معرفت وجود، پژوهش محوری، کسب ثواب، محبت و غضب برخواسته از عقل و عبرت‌آموزی. در مقوله فعالیت‌های یادگیری مهم‌ترین ویژگی عبارت از نگاه فراگیر، حرکت آهسته و پیوسته است. ویژگی معلم دراین برنامه عبارت است از: فراخنای نگرش، شناخت مخاطب، قهر مهرآگین. در بعد متربی مهم‌ترین ویژگی عبارت است از: اجتناب از حمیت جاهلانه، اقامه عدالت در جامعه، شکیبایی و واگذاری امور به خدا، مورد اعتماد و درستکار، بازایستادن از زشتی‌ها، پای پیمان ماندن، سِرپوشی، خویشتنداری، شناسایی بدخواهان، در همه حال به یاد خدا بودنبیان حکیمانه و حکمت بیانی، چشم‌پوشی کریمانه، انفاق، وحدت کلمه، قدردان، ارتقای تاب‌آوری، شریعتمداری، رفتار به جا، توبه، بدی دیگران را با خوبی پاسخ دادن، معرفت نفس و ثبات شخصیت. در مقوله محیط یادگیری برنامه درسی تربیت عقلانی مهم‌ترین ویژگی‌ها عبارت است از: حفظ حرمت‌ها، اجتناب از جلوه‌گری، در مسیر راستی و ویژگی‌های ارزشیابی عبارتند از: همراهی علم و عمل، خلوص و سرشار از حضور. 

کلیدواژه‌ها

• عقل
• برنامه درسی تربیت عقلانی
• تفسیر تسنیم

عنوان مقاله [English]

Analysis of Rational Education Curriculum Elements: based on Tasnim interpretation

نویسندگان [English]

• Gholamreza Hajizadeh ¹
• Hasan Malaki ²
• Alireza sadeghi ³
• Hamid Parsania ⁴

¹ Ph.D. student in Curriculum Planning, Allameh Tabatabaei University, Tehran, Iran.

² Professor, Allameh Tabatabaei University, Tehran, Iran.

³ Associate Professor, Allameh Tabatabaei University, Tehran, Iran.

⁴ Associate Professor, University of Tehran, Iran.

چکیده [English]

Introduction
The current research analyzes curriculum elements based on the sequential interpretation of Tasnim from the Holy Quran by Abdullah Javadi Amoli.
 
Method
Based on the philosophy that governs the education system and the definitions of the curriculum elements, seven elements of purpose, content, learning activities, teacher, learner, environment, and evaluation were selected as the basic components in lesson planning. Then, the verses with keywords related to wisdom and with the help of sequential interpretation of Tasnim were examined with the thematic analysis method and 43 themes were extracted. The method of intellectual necessity was classified as a feature of the curriculum elements.
 
Results
The results of the research, based on the definitions of curriculum elements, indicate that the most important characteristic of the goals element in a curriculum aimed at intellectual education is attaining closeness to Allah (Qurb ilallah), religiosity, and rational fear of Allah. The key features of the content element are as follows: the centrality of monotheism (Tawhid), the breadth of existential knowledge, research-oriented learning, the pursuit of reward, love and wrath stemming from reason, and learning through admonition. Regarding-learning activities, the most significant characteristics include a comprehensive perspective and steady, gradual progress. The role of the teacher in this curriculum is defined by a broad outlook, knowing the audience, and displaying compassionate discipline. As for the learner, the most essential traits include: avoiding ignorant enthusiasm, establishing justice in society, patience and reliance on Allah, trustworthiness, integrity, abstaining from wrongdoing, keeping one’s promises, discretion, self-restraint, identifying ill-wishers, constant remembrance of Allah, speaking with wisdom, forgiveness, charitable giving, unity, gratitude, resilience, adherence to Shariah, appropriate conduct, repentance, responding to evil with good, knowledge of the self, and steadfastness of character. In terms of the learning environment, the key aspects of an intellectual education curriculum include: maintaining respect, avoiding ostentation, and staying on the path of truth. Finally, the characteristics of assessment are defined by the union of knowledge and action, sincerity, and a presence filled with awareness.
 
Discussion
Rational education in this research is creating a systematic platform based on revelation for the growth of intellect in the direction of understanding the truth of things taking steps towards perfection and finally getting closer to God Almighty.

کلیدواژه‌ها [English]

• Rational education
• curriculum of rational education
• Tasnim Interpretation