نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

• بی بی عشرت زمانی ¹
• اعظم اسفیجانی ²

¹ عضو هیات علمی دانشکده علوم تربیتی دانشگاه اصفهان

² عضو هیات علمی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

 انسان از همان دوران کودکی در شرایط طبیعی و با تجربیات روزمره و همچنین در شرایط ساختگی و تجربیات طراحی شده به کسب شناخت و معرفت در مورد مفاهیم علمی می‌پردازد. می‌توان گفت دبستان اولین محیطی است که مفاهیم و اصول علمی را در قالب تجربیات طراحی شده و سازمان یافته در اختیار کودک قرار‌ می‌دهد و کتاب علوم نقش مهمی را در این رابطه ایفا می‌نماید. اغلب مفاهیم علمی بویژه آنهایی که به حوزه فیزیک تعلق دارند از مفاهیم انتزاعی هستند. از این رو, فراگیر برای درک آنها نیاز به تصویرسازی ذهنی دارد. در مورد برخی از مفاهیم (به عنوان مثال امواج صوتی) دانش‌آموز هیچگونه تصویر ذهنی ندارد و لازم است که برای آموزش اینگونه مفاهیم در کتابهای درسی از عناصر دیداری برای عینیت بخشیدن به موضوع استفاده شود. در سالهای اخیر، در کتابهای علوم تجربی دورة‌ ابتدایی ایران تغییرات چشمگیری صورت گرفته است که برخی ناشی از تحقیقات داخلی و خارجی و برخی نیز به تقلید از کشورهای خارجی اتفاق افتاده است. از نظر ظاهری یکی از برجسته‌ترین تغییرات ایجاد شده در کتابهای علوم، بکارگیری عناصر گرافیکی است. در رابطه با نقش عناصر گرافیکی و تأثیر آن بر میزان توجه و یادگیری فراگیران تحقیقات متعددی انجام شده است که اکثریت قریب به اتفاق آنها بر تأثیرات مثبت این عناصر دلالت دارند. هدف از این پژوهش بررسی و مقایسه میزان استفاده از عناصر گرافیکی در ارائه مباحث فیزیکی در کتابهای علوم تجربی دورة ابتدایی کشورهای ایران، آمریکا و انگلستان به منظور پرورش روحیه پژوهشگری دانش‌آموزان می‌باشد. جامعه آماری، کلیه مباحث فیزیکی مطرح شده در کتابهای علوم و روش تحقیق تحلیل محتوا است. بخش صدا به عنوان نمونه آماری این پژوهش از میان مفاهیم فیزیکی بطور تصادفی انتخاب شده است. ابتدا کاربرد‌های گرافیک از نظر پرورش روحیه تحقیق، تفحص و پژوهشگری به پنج مقوله عمده تقسیم شده و سپس محتوای کتابها بر اساس این مقوله‌ها مورد تجزیه و تحلیل ومقایسه قرارگرفته‌اند. بطور کلی، گرچه در کتابهای ایران نیز مانند کتابهای دو کشور دیگر سعی شده است از تصاویر مرتبط با موضوع و همچنین از تنوع رنگ استفاده شود لیکن به علت کیفیت بسیار نامطلوب کاغذ، این کتابها در مقایسه با کتابهای آمریکا و انگلستان از کیفیت پایین‌تری برخوردارند. در رابطه با ارائه اطلاعات و تحریک حس کنجکاوی از طریق تصاویر، کتابهای آمریکا بیشترین میزان را به خود اختصاص داده است. در زمینه استفاده از گرافیک به منظور سازماندهی اطلاعات و چگونگی انجام کار از طریق تصاویر بیشترین سهم متعلق به کتابهای علوم انگلستان بوده است و در رابطه با کاربرد گرافیک برای پرورش روحیه همکاری، کتابهای آمریکا و سپس انگلستان فعال‌تر عمل کرده‌اند. در نتیجه‌گیری کلی این پژوهش می‌توان گفت که در رابطه با ارائه مفاهیم فیزیکی، کتابهای انگلستان بیشتر از دو کشور دیگر از گرافیک برای پرورش روحیه پژوهش و جستجوگری استفاده کرده است.

کلیدواژه‌ها

• تصاویر و گرافیک
• کتابهای درسی
• دوره‌ ابتدایی
• مفاهیم فیزیک
• صدا
• روحیه کاوشگری
• ایران
• انگلستان
• آمریکا

عنوان مقاله [English]

A Comparison of Graphics Utilization for Teaching Physics Concepts in Iranian, American and British Primary Textbooks Aimed at Promoting a Discovery Spirit among the Students

نویسندگان [English]

• B.E. Zamani ¹
• A. Esfijani ²

¹ Faculty member of the Faculty of Educational Sciences, University of Isfahan

² Faculty member of the Faculty of Educational Sciences and Psychology, Shahid Chamran University of Ahvaz

چکیده [English]

Children, from their very early ages, through their everyday experience in both natural and designed conditions, learn about scientific concepts. The primary school is the first environment in which science concepts and principles are dealt with in a systematic way through planned experiences, and science textbooks play a vital role in this regard. Since scientific concepts, and particularly physics concepts, are abstract, young children need to form mental images about them. To satisfy this need, science textbooks should contain ample visual elements to make matters clear for the children. In recent years considerable innovations seem to have been introduced in the Iranian primary school science texts. These developments have taken place partly on account of internal and external research, and partly through following the examples of advanced foreign countries. Apparently, one of conspicuous changes in the textbooks involves the use of graphic elements. Research findings indicate that graphical components play a vital role in grasping student attention. The main purpose of this research was to study and compare the extent to which graphic elements are used in the primary textbooks of the three countries of Iran, USA, and England. To achieve this goal, physics concepts were selected as domain of the study and the section on sound was randomly selected in that domain. To collect and analyze the data, graphic elements were divided into active and inactive items based on their contribution to the children's understanding and learning tasks. Textbooks' content were analyzed and compared according to these criteria. Findings of the research indicate that Iranian primary textbooks tend to use related pictures and drawings with a variety of colors. But, because of the poor quality of paper, these textbooks are less effective compared to English and American textbooks. Iranian textbooks present a lot of images in an inactive way. American textbooks present more extensive images to provide students with ample information and stimulate their curiosity compared to other two countries. English books use graphics for organizing information and doing experiments more than those of the other two countries. As a result English textbooks use more active pictures and are more useful in promoting a discovery frame of mind.

کلیدواژه‌ها [English]

• graphics and pictures
• textbooks
• primary schools
• physics concepts
• sound
• discovery spirit
• Iran
• England
• United States