نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه فردوسی

10.22055/edus.2007.15771

چکیده

منطقه محل زیست، یکی از شاخص‌های اساسی برای طبقه‌بندی انواع نابرابر‌های آموزشی است. در این نوع نابرابری، بهره‌مندی فرد از  آموزش و پرورش به دلیل ویژگی‌های محل زندگی‌اش محدود می‌شود. چون کنترل این ویژگی ها، به وسیله افراد امکان پذیر نیست، حق آنها برای دریافت آموزش برابر، تحت‌الشعاع تهدیدها و فرصت‌های بیرونی قرار می‌گیرد. شواهد موجود دربارة نابرابر‌های منطقه‌ای آموزش، یکی از چالش‌های جدی نظام‌های آموزشی از جمله در ایران به شمار می‌آید. این مقاله با محور قراردادن این نوع نابرابری، یافته‌های حاصل از پژوهشی پیمایشی درباره برابری فرصت‌های آموزشی در مناطق مرزی (محروم) و غیرمرزی (غیرمحروم) را به اختصار ارایه می‌نماید. پژوهش یاد شده در 45 مدرسه در 3 شهر منطقه مرزی و 39 مدرسه در 2 شهر منطقه غیرمرزی خراسان رضوی انجام گرفت، و با تحلیل یافته‌های حاصل از جستجو در مدارک، مشاهده، و دو فرم پرسشنامه به این نتیجه رسید که فرصت‌های ظاهری میان مناطق مقایسه شده، در سه عنصر درون‌داد، فرایند و تولیدات مدارس نشان‌دهنده نوعی نابرابری بحرانی نیست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Educational Opportunity and Regional Disparity in Border and Non-Border Regions of Khorasan Province

نویسنده [English]

  • M. Ahanchian

Assistant Professor, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Ferdowsi University

چکیده [English]

For categorizing all kinds of educational inequalities, referring to regional disparity is considered as a main indicator. This inequality limits individual access to education. People’s right for an equal education is influnced by factors which are out of their control. There are evidence showing that regional disparity is still a crucial challenge for all educational systems including Iran. This paper presents briefly the results of a survey conducted in border and non-border regions of Khorasan province. Extract reliable data indicated that socio-cultural and economic deprivations were more prevalent in border regions than in non-border areas, 45 schools in border areas and 39 schools in non-border areas were randomly selected. Data were collected by using two researcher made questionnaires as well as by reviewing official documents and records. Findings show that inequalities stemming from educatitonal inputs, process and outputs are not as serious and significant as underlying, fundamental inequalities reflected in cultural and economic conditions. Thus non- educational inequalities impact outcomes more drastically than educational ones.

کلیدواژه‌ها [English]

  • educational opportunity
  • regional disparity
  • deprived/ border regions
  • non-deprived/non-border regions
اسماعیل‌سر، جعفر (1372). بررسی میزان دستیابی لازم‌التعلیمان مناطق مختلف استان کردستان به فرصت‌های آموزشی در سال 65 و 70 و ارایه راه ‌حل‌های علمی برای رسیدن به فرصت‌های‌ آموزشی متعادل. پایان‌نامه فوق‌ لیسانس چاپ نشده، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه اصفهان.
برمر، سعدالله (1373). بررسی و مقایسه مدارس منطقه اسلام‌شهر با استانداردهای آموزش و پرورش و مقایسة آن با منطقه 6 تهران، از نظر منابع انسانی، مالی، مواد، تجهیزات و فضاهای آموزشی. پایان‌نامه فوق‌لیسانس چاپ نشده، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
ثمری، عیسی (1377). ارزیابی دروندادهای نظام آموزش ابتدایی و رابطه آن با ارتقای کیفیت بروندادهای این نظام در شهرستان اردبیل در سال تحصیلی 76-75. پایان‌نامه فوق ‌لیسانس چاپ نشده، دانشکده روان‌شناسی و علوم ‌تربیتی، دانشگاه تهران.
جلالی، محمدرضا (1386). تحلیل رابطه نابرابری‌های طبقاتی و نابرابری‌های آموزشی با تأکید بر نقش متغیر‌های واسطه‌ای. فصلنامه تعلیم و تربیت، سال 23، شماره 3.
حبیب، محسن (1376). رتبه‌بندی مناطق آموزشی کشور از نظر معیارهای توسعه آموزشی. دفتر هماهنگی و تلفیق طرح‌ها و برنامه‌ها، وزارت آموزش و پرورش.
خدابخش، افراسیاب (1373). مقایسه میزان نابرابری فرصت‌های آموزشی بین مناطق آموزشی استان گیلان در دوره تحصیلی متوسطه عمومی طی سال‌های 71-70، 67-66. پایان‌نامه فوق‌لیسانس چاپ نشده، دانشکده علوم‌تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
دفتر همکاری‌های علمی بین‌المللی (1381). سیمای توسعه آموزشی استان‌ها. تهران: دفتر همکاریهای علمی‌ بین‌المللی وزارت آموزش و پرورش با همکاری صندوق کودکان ملل متحد (یونیسف).
سرخ، اسماعیل (1386). نابرابری‌های آموزشی و نابرابری‌های فضایی در بعد قومی و منطقه‌ای (مطالعه موردی دوره ابتدایی استان آذربایجان غربی در سال تحصیلی 81-1380. فصلنامه تعلیم و تربیت، سال 23 شماره 3.
شیولسون، ریچارد (1366). استدلال آماری در علوم ‌رفتاری. ترجمه علیرضا کیامنش. چ 2، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
عبدالهی، حسین (1374). بررسی و مقایسه دوره آموزش متوسطه نظری شهرهای استان آذربایجان غربی از نظر بودجه، نیروی انسانی و امکانات آموزشی در برنامه اول توسعه (72-1368) به منظور توزیع عادلانه امکانات بین مناطق. پایان‌نامه فوق‌لیسانس چاپ نشده، دانشکده علوم‌تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه تربیت معلم.
فقیهی، علیرضا (1373). بررسی رابطه برخی از دروندادهای نظام آموزش ابتدایی با موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان پایه پنجم ابتدایی شهرستان اراک (73-72). پایان‌نامه فوق‌لیسانس چاپ نشده، دانشکده روان‌شناسی و علوم‌ تربیتی، دانشگاه تهران..
کارنوی، مارتین و لوین، هنری (1367). بن‌بست‌های اصلاحات آموزشی. ترجمه محمدحسن امیرتیموری. تهران: نشر روز.
کرمی، میرحمزه (1374). بررسی میزان دستیابی فرصت‌های آموزشی بین مناطق و شهرستان‌های استان ایلام در سال 74-73 برای ارایه راه‌حل‌های مناسب. شورای تحقیقات اداره کل آموزش و پرورش استان ایلام.
کلیدری، محمدحسن (1374). بررسی میزان نابرابری فرصت‌های آموزشی در استان خراسان طی برنامه اول 72-68. پایان‌نامه فوق ‌لیسانس چاپ نشده، دانشکده علوم ‌تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
کمیته برنامه‌ریزی آموزش متوسطه استان اصفهان (1368). نابرابری دستیابی به فرصت‌های آموزشی در استان اصفهان. معاونت آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش اصفهان.
معروفی، یحیی (1379). بررسی برابری فرصت‌های آموزشی در دوره متوسطه در شهرستانها و مناطق آموزشی تابعه استان کردستان در سنوات تحصیلی 72-71 الی 78-77. شورای تحقیقات آموزش و پرورش استان کردستان.
نبی‌زاده‌سرابندی، سیما (1382). رتبه‌بندی مناطق و نواحی آموزشی استان سیستان و بلوچستان از نظر فرصت‌های آموزشی سال تحصیلی 81-80، سازمان آموزش و پرورش استان سیستان و بلوچستان.
نوروزی، داریوش و همکاران (1365). بررسی پایگاه اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی دانشجویان دانشگاه مازندان، بابلسر، معاونت پژوهشی دانشگاه مازندان.
ولی‌پور، سیاوش (1373). بررسی نابرابری‌ دستیابی به فرصتهای آموزشی در بین مناطق آموزشی استان آذربایجان شرقی به تفکیک دوره‌های مختلف تحصیلی در سال 72-71. شورای تحقیقات آموزش و پرورش اداره کل آموزش و پرورش استان آذربایجان ‌شرقی.
هانت، دیمید و سولیوان، ادموندز (1367). رابطه بین آموزش و پرورش و روان‌شناسی. ترجمه اکبر میرحسنی، تهران: نشر بامداد.
یونسکو (1379). آموزش اساسی به منظور فقرزدایی، ترجمه کارشناسان دفتر همکاری‌های علمی بین‌المللی وزارت آموزش و پرورش، تهران: انتشارات دفتر همکاری‌های علمی بین‌المللی وزارت آموزش و پرورش.
 Farrell, J. B. (1994). Social Equality and Educational Expansion in Developing Nations. From: International Encyclopedia of Education. by: Husen and postlethwaite. Pergamon press.