نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسندگان
1 دکتری فلسفه نعلیم و تربیت و مدرس دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 استادیار، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
در دنیای امروز تعلیم و تربیت در تحقق اهداف و نیز تعارض میان اهداف علمی و اخلاقی با چالش‌هایی روبرو است. رویکرد انتقادی با تمرکز بر وجود انسان و کنشگری وی، می‌تواند نظام تربیت را در بازگشت به اهداف جامع خویش یاری رساند. نوشتار حاضر با تحلیل ابعاد رویکرد انتقادی، به ردیابی دلالت‌های آن در تربیت می‌پردازد. در گام نخست به منظور بررسی چرخش‌های اساسی در رویکرد انتقادی از روش تحلیل زبانی استفاده شده است و در گام دوم به منظور استنتاج دلالت‌های تربیتی منتج از این چرخش‌ها روش استنتاجی به کار گرفته شده است. رویکردانتقادی نسبت به رویکردهای فلسفی پیش از خود، قائل به چرخش-هایی است از این قرار: چرخش از تقدیرگرایی به کنشگری انسانی، چرخش از خرد ابزاری به خرد انتقادی، چرخش از یکسانسازی به تفاوت‌ها و چرخش از نظریهپردازی به پیوند نظر و عمل. این چرخش‌ها در عرصه تربیت، موجد تحولاتی خواهند شد. از جمله می‌توان به این تحولات اشاره کرد: بررسی اهداف نظام تربیت و نسبت آنها با وضعیت موجود، حساسیت نسبت به ایدئولوژیهای ناظر بر سلطه، توجه به ابعاد اخلاقی دانشهای فناورانه، تلاش برای ایجاد بسترهای کنشگری واقعگرایانه دانش-آموزان، توجه به لایهمندی هویت و تنوع هویتهای فرهنگی/قومی. این چرخش‌ها را می‌توان در سه سطح فلسفی، سیاستگذاری و روابط کلاسی-مدرسه ای دسته‌بندی کرد. نظام تربیت در وضعیت فعلی در تحقق چرخش ها با چالش‌هایی مواجه است که تنوع بخشی به مدارس و مراجع راهبری، تقویت نهادهای علمی خارج از نهاد تربیت و تقویت اصلاحات خرد مدرسه ای –کلاسی می‌تواند راههای برون رفت از آنها تلقی شود.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Reviving Education for Human Emancipation According to Horkheimer and Adorno’ Views
نویسندگان [English]
- Masoumeh Ramezani Fini 1
- Narges Sajjadiyeh 2
1 Philosophy of Education (Ph.D.), University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]
Introduction
Nowadays, the educational system encounters some challenges in achieving to its aims and confliction between its moral and scientific aims. Regarding human existence and agency in the social state, critical theory can help the educational system in returning to its inclusive aims. Analyzing different dimensions of the critical theory as a philosophical view, this paper attempts to trace implications of these dimensions in the education. For this purpose, the views of Horkheimer and Adorno in various philosophical-social fields has been considered
This article seeks to answer three questions:
1. What are the characteristics of a critical theory on social issues?
2. Based on critical theory, in what areas does the education system need reform to revive itself?
3. What are the ways out of the current educational challenges?
Therefore this paper seeks to provide a new way out of the present situation by presenting a new formulation of the views of Horkheimer and Adorno in the form of rotations that link the status quo to the desired situation.
Method
The methodological approaches in this paper will be mainly linguistic analysis and deductive method.
At the first part, the linguistic analysis method is applied to In the context of Horkheimer's and Adorno's thought, the concepts re-analyzed for examining the main turns proposed by critical theory and at the second part, for deducting the educational implications of these turns we apply practical deductive method.
Results
Comparing to previous philosophical approaches, critical theory has proposed new turns. Some of these are: turn from fatalism to human agency, turn from instrumental reason to critical reason, turn from homogenization to differences and, turn from theorizing to conjunction between theory and action. These shifts, in these turn, can cause a series of revolutions in the educational area. Among these, it can be mentioned: examining aims and comparing them with the real educational affairs, sensitivity about ideologies of domination, regarding moral considerations of technological knowledge, preparing appropriate contexts for realistic students agency and regarding layering of human identity.
Discussion
We can categorize these turns in three philosophical, policy making and school-class relational levels. It seems that educational system encounters challenges for their realization. Some enterprises like permission to diversity of schools and references of strategies, reinforcement of scientific institution which are external to educational system and, supporting micro-level class-school revolutions can be assumed as exit ways of those challenges.
Key words: Critical education, instrumental reason, critical reason, emancipation, deductive-analytical method
کلیدواژه‌ها [English]
- Critical education
- instrumental reason
- critical reason
- emancipation
- deductive-analytical method
)